Wiesław Michnikowski, ulubiony aktor Erwina Axera i ukochany Edwarda Dziewońskiego – kabaret „Dudek” (m.in. w słynnym skeczu: "Sęk"...; wykonawca przebojów Kabaretu Starszych Panów, m.in. "Wesołe jest życie staruszka", "Addio pomidory" czy "Jeżeli kochać", odtwórca pamiętnej roli Jej Ekscelencji w "Seksmisji" Juliusza Machulskiego -- 3 czerwca br., kończy 95 lat.
Ten wybitny aktor teatralny, filmowy, komediowy, artysta kabaretowy -- zagrał w ponad 50. filmach i serialach telewizyjnych, występował też w kabarecie, ale sam uważa się przede wszystkim za aktora teatralnego. "Moim naturalnym środowiskiem i ulubionym miejscem pracy był zawsze teatr" -- bardzo często podkreślał Michnikowski w rozmowach i wywiadach.
"Niewysoki, pełen słodyczy, delikatny nadwrażliwiec chowa się przed wzrokiem innych, ciemne oczy spoglądają z wyrzutem, a przy tym to chłopiec czysty i niewinny" -- mówił o młodym Michnikowskim reżyser teatralny Erwin Axer ("Rzeczpospolita", 2001).
Michnikowski urodził się 3 czerwca 1922 roku w Warszawie. W 1946 roku zdał aktorski egzamin eksternistyczny i ukończył Szkołę Dramatyczną Karola Borowskiego w Lublinie. Do 1951 roku mieszkał i pracował w Lublinie; wraz z przeprowadzką do Warszawy nastąpił jego debiut ekranowy w filmie Leonarda Buczkowskiego "Pierwszy start" (1950).
Na przełomie lat 50. i 60. był jedną z czołowych gwiazd telewizyjnego Kabaretu Starszych Panów, co tłumaczyło kilkuletnią nieobecność na wielkim ekranie. "Praca ze Starszymi Panami była cudowna -- wszyscy świetnie rozumieliśmy się w tej dość specyficznej poetyce, mieliśmy podobne poczucie humoru, podobną wrażliwość i to nie tylko na słowo i dźwięki; graliśmy na tych samych strunach dusz... Ci dwaj wspaniali dżentelmeni swoją kulturą, taktem i inteligencją tworzyli fantastyczną atmosferę pracy. Jeremi był poetą słowa, a Jerzy -- poetą muzyki" -- mówił mi był Michnikowski w jednej z rozmów dla "Sceny". Tak, to byli najprawdziwsi Arystokraci Kultury i Sztuki, których dziś ze świecą szukać...
Michnikowski pamiętne monologi czy skecze (słynny "Sęk") oraz piosenki (m.in. "Deszczyk") wykonywał też w kabaretach: "Wagabunda", "Podwieczorek przy mikrofonie" i "Dudek".
Do filmu powrócił rolą w komedii dla dzieci "I ty zostaniesz Indianinem" (1962). W kolejnych latach pojawił się w komedii muzycznej Stanisława Barei "Żona dla Australijczyka" (1963) i w filmie Kazimierza Kutza "Upał" (1964), będącym ekranową kontynuacją Kabaretu Starszych Panów. W 1966 roku ponownie spotkał się ze Stanisławem Bareją na planie komedii "Małżeństwo z rozsądku.
W latach 60. Michnikowski sporo grał w serialach telewizyjnych -- wystąpił m.in. w słynnej "Wojnie domowej" Jerzego Gruzy (1965), "Klubie profesora Tutki" Andrzeja Kondratiuka (1968), "Czterech pancernych i psie" (1969-70). W 1970 roku ponownie spotkał się z Gruzą na planie komedii "Dzięcioł" z Wiesławem Gołasem. Jedną z najsłynniejszych produkcji filmowych z udziałem aktora była komedia muzyczna "Hallo Szpicbródka, czyli ostatni występ króla kasiarzy" (1978) Janusza Rzeszewskiego i Mieczysława Jahody.
Rok 1983 to także jedna z najsłynniejszych filmowych kreacji Michnikowskiego -- kobieca rola Jej Ekscelencji w głośnej komedii Juliusza Machulskiego "Seksmisja".
Pytany w jednym z wywiadów o propozycje ról, które szczególnie go zaskoczyły, Michnikowski odparł: "Erwin Axer kilkakrotnie powtarzał, że widziałby mnie w roli starej kobiety" ("Rzeczpospolita", 2001). Artysta nawiązał do tej propozycji właśnie rolą Jej Ekscelencji. "I -- jak wynikało z napisów końcowych -- właśnie Axerowi dedykowałem tę postać" -- przypomniał Michnikowski.
Karierę teatralną rozpoczynał w Lublinie, był związany z lubelskimi: Teatrem Domu Żołnierza, Teatrem Miejskim oraz Teatrem im. Juliusza Osterwy. Od 1951 roku był aktorem scen warszawskich, m.in. Teatru Młodej Warszawy, Komedii, Współczesnego i Polskiego.
Erwin Axer podkreślał, że Michnikowski potrafi na scenie połączyć delikatny liryzm z niezmiernie oryginalnym poczuciem humoru, a to razem daje niepowtarzalną mieszankę. "To wybitny aktor, jeden z najlepszych, z jakimi miałem do czynienia" -- ocenił reżyser ("Dziennik Polski", 2005).
Michnikowski zagrał prawie we wszystkich sztukach Sławomira Mrożka realizowanych przez wieloletniego dyrektora Teatru Współczesnego, Erwina Axera, poczynając od "Tanga" w 1965 r. po "Wdowy" w 1992 r. Axer uważał, że Michnikowski "narodził się dla Mrożka". Podobnie było ze sztukami Aleksandra Fredry. Michnikowski zagrał w czterech sztukach telewizyjnych i pięciu teatralnych tego autora, w tym m.in. w "Panu Jowialskim", "Dożywociu", "Panu Geldhabie", "Panu Benecie" i "Zemście".
Aktor zagrał też m.in. w "Balladynie" Juliusza Słowackiego w reż. Aleksandra Bardiniego (Teatr Nowej Warszawy, 1953), "Operze za trzy grosze" Bertolta Brecht w reż. Konrada Swinarskiego (Teatr Współczesny Warszawa, 1958), "Czekając na Godota" Samuela Becketta w reż. Macieja Prusa (Teatr Ateneum, Warszawa, 1971), "Zemście" Aleksandra Fredry w reż. Andrzeja Łapickiego (Teatr Polski, Warszawa, 1998).
Oprócz występów na scenie i na ekranie aktor ma na swoim koncie udział w realizacji dubbingu. Przez wiele lat użyczał swojego głosu postaci Papy Smerfa w popularnej dobranocce (1981-90). Jego głosem "mówił" też Gepetto w ekranizacji "Pinokia" (1996), Pani Hogenson w "Iniemamocnych" (2004) i Dziadek Bud w "Rodzince Robinsonów" (2007).
Popularność przyniosły mu także role w Teatrze Polskiego Radia i Telewizji, za co otrzymał w tym roku Wielką Nagrodę Festiwalu "Dwa Teatry"; został też odznaczony m.in. złotym medalem Gloria Artis i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1979).
KRÓTKIE RESUME:
W 1946 zdał egzamin eksternistyczny w Szkole Dramatycznej w Lublinie. Był kolejno aktorem Teatru Domu Żołnierza w Lublinie (1945-1946), Teatru Miejskiego w Lublinie (1946-1947), Teatru Klasycznego w Warszawie (1947-1948), Teatru im. Juliusza Osterwy w Lublinie (1948-1951), Teatru Młodej Warszawy (1951-1956), Teatru Komedia w Warszawie (1956-1957), Kabaretu Wagabunda (1957-1958), Teatru Współczesnego w Warszawie (1958-1970), Teatru Polskiego w Warszawie (1970-1971), ponownie Współczesnego (od 1971).
Poza teatrem popularność przyniosły mu występy estradowe, filmowe i telewizyjne. Był jedną z gwiazd telewizyjnego Kabaretu Starszych Panów, kabaretu "Dudek" oraz radiowego „Podwieczorku przy mikrofonie”.
Do najbardziej znanych ról filmowych Michnikowskiego zalicza się postać Jej Ekscelencji w „Seksmisji” Juliusza Machulskiego. Aktor występował także m.in. w filmach „Rififi po sześćdziesiątce”, „Gangsterzy i filantropi”, „Otello z M-2”, „Skutki noszenia kapelusza w maju” oraz „Hallo Szpicbródka, czyli ostatni występ króla kasiarzy” oraz serialu „Czterej pancerni i pies”. W polskiej wersji językowej serialu animowanego „Smerfy” użyczył głosu postaci Papy Smerfa. Wystąpił także w doskonałym wybornym dla smakoszy Jego talentu, przedstawieniu Teatru Telewizji: „Nikt mnie nie zna”.
Marr jr.
